Come make art
Een 86 min documentaire van Masha Novokova en Annike Kaljouw
Sinds 1989 voer het theaterschip Azart als een zelfbenoemde ambassadeur van de vrije geest langs tientallen havens in Europa en ver daarbuiten. Zonder bonnetjes, bankverkeer, belastingen, begrotingen, maandlasten, jaarverslagen, loon, adres, post, rekeningen of verzekeringen. Als Ship of Fools lokte ze de bewoners van grote en kleine nederzettingen naar een satirisch muziektheater op hun tribune aan wal. De tomeloze inzet van talloze artiesten uit vele landen hield het schip in de vaart.
Come make art.
De gekozen scheepsnaam verwijst naar het Russische woord Azart voor De Bezieling Om Alles Op Het Spel Te Zetten. De betekenis van het woord dwaalt in de grote Europese talen rond de begrippen Kans, Pech, Bestemming, Hachelijk Onderneming, Gelegenheid, Gevaar of Risico. Dit werd vanzelf het voorteken van vele beslagleggingen, (bijna) botsingen en andere perikelen alsmede van een wereld- en levensreis in permanente verwondering dat het alsmaar doorging. Tot begin 2020. De pandemie verklaart het schip wereldwijd tot ongewenste gast. De dokter verklaart de schipper August Dirks tot ongeneeslijk ziek. Het schip lag in een vissershaventje in Ecuador. Om de droom te laten voortbestaan besloot de schipper zijn vaartuig cadeau te geven aan de lokale theatergroep Humor u Vida en trok in een dramatische manoeuvre het 180-tons gevaarte op het strand.
In 1994 benoemde de Amsterdamse gemeenteraad de ligplaats van het schip tot Azartplein. Het plein is vernoemd naar een reis die nog doorgaat. De geschiedenis ervan wordt dagelijks op Playa Azart door Ecuadoriaanse theatermakers geschreven.
Synopsis
Deze film vertelt de kleurrijke en vrolijke geschiedenis van het Amsterdamse narrenschip Azart. Aan het roer staat de bedenker van dit varend kunstwerk, schipper en acteur August Dirks, die ruim 30 jaar op het schip voer. Ik wilde een narrenschip optuigen om de wereld mee rond te varen om de lof van de zotheid te bezingen. De film vertelt hoe hij in weer en wind zijn droom waarmaakt. Het oorspronkelijke idee om met het schip naar het centrum van Australië te rijden moet hij opgeven. Hij zoekt naarstig naar een plek in Ecuador om daar het schip te laten stranden. Wij volgen August in zijn missie om het schip deze nieuwe bestemming te geven. Hij bezoekt oude vrienden en familie in Nederland en blikt terug op zijn reizen. We volgen de ontwikkeling van het plan dat een onmogelijke opgave lijkt. Maar in dezelfde bevlieging waarmee Azart de wereldzee bevoer kwam ook dit mirakel voor elkaar. Het schip staat inmiddels parmantig op het strand in Ecuador als cultureel centrum en buurttheater van een vissersdorp. Happy End, schrijft de schipper op elf november 2021 in zijn logboek. Hij omschrijft de laatste rit van Azart als een komedie in drie akten, met heel wat manschappen en bulldozers in de hoofdrol. Een hele dure voorstelling maar zeer memorabel, temeer omdat het schip weer op wielen rijdt en daarmee terugkeert naar haar historische oorsprong als wielschuit of scheepswagen, oftewel de mest uitgelaten kar van de carnavalsparade.
Motivatie
Het idee om een documentaire te maken over het schip Azart leeft al lang en is deels door verschillende filmmakers vervuld. Er is een zeer rijk archief aan filmbeelden. Maar er werd nooit een film gemaakt die een totaaloverzicht probeert te geven van 30 jaar Azart. Nu de scheepsreis is afgelopen hebben veel filmmakers hun materiaal overgedragen. De film wordt verteld door de ogen van de kapitein. Vanuit zijn gezichtspunt ziet de kijker het verhaal van 30 jaar Azart. De film combineert recente gesprekken met August met archiefbeelden die vaak zelf al korte kunstfilmpjes zijn. Het is soms een tragikomedie, want August verwerkt met komische elementen zelfs tragische gebeurtenissen als een dreigend bankroet of dodelijke ziekte. Zo ontstaat een kleurrijk overzicht van de wonderlijke geschiedenis van het theaterschip Een schip dat voor zovelen een bron van inspiratie is en symbool staat voor het verwezenlijken van dromen. Voor velen bleek het een springplank naar een professionele loopbaan in de kunstwereld.
De makers
Masha Novikova: Ik heb eind jaren ’80 op het schip gewoond en meegevaren. Ik nam alles serieus, alle problemen en obstakels leken me dramatisch. Van August heb ik geleerd om dingen anders te zien. Lichter. Alles komst vanzelf, zei hij vaak. Later maakte ik veel documentaires die over oorlog en dictatuur gaan. Dat was succesvol voor mijn carrière, maar naar mijn gevoel soms zinloos omdat oorlog en ellende niet verdwenen zijn. Deze film zou mijn eerste komische documentaire zijn, waarin ik de lichtheid van het bestaan graag wil bezingen. Ik kijk er met positieve verwachting naar uit dat dit ook gaat lukken.
Annike Kaljouw: Vanaf 2017 volg ik de Azart met mijn filmcamera. In Kaap-Verdië zag ik hoe snel August contact legde met de lokale bevolking en hoe het schip een magnetische kracht uitoefende op zoveel verschillende mensen. In een wereld waar veel bepaald wordt door geld en economisch succes, heeft August niet gekozen voor een leven in luxe. Hij wilde de VOC-route varen, zei hij, maar op een andere manier. Niet om te stelen en te kelen, maar om te spelen en te delen. Het raakte mij om te zien hoeveel vrolijkheid en verwondering het schip teweegbracht bij iedereen die het kwam bezoeken. En nog steeds, want het schip is nu een buurtcentrum op een Ecuadoriaans strandje. Toen Masha vertelde een film te willen maken over 30 jaar Azart, heb ik mijn beeldmateriaal ter beschikking gesteld en aangeboden haar te assisteren.
